مطالبه گری درخصوص سن ازدواج دانشگاه تهران

* مقدمه از لزوم انجام فعالیت:

علم و جهاد علمی یکی از مهمترین و ضروری‌ترین مقوله‌ها برای به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی است و یکی از اصلی‌‌ترین وظایف تشکل‌های دانشجویی پرداختن به این مقوله است. علم و کار علمی باید ابزاری باشد برای حل مشکلات و مسائل کشور تا از این طریق اقتدار کشور تامین گردد. تشکل‌های دانشجویی باید با مسائل کشور مواجهه تخصصی داشته باشند یعنی باید نسبت به مسائل واقعی و اساسی کشور حساس باشند، آنها را دنبال کنند، تحلیل و موضع داشته باشند و از طریق ابزار‌های مطالبه‌گری و گفتمان‌سازی حل آن مسائل را پیگیری نمایند. مواجهه تخصصی با مسائل کشور اهمیت بیشتری برای دانشکده‌های علوم انسانی دارد و تا حدی متفاوت با سایر مواجهه‌های تخصصی است زیرا دارای بن¬مایه فرهنگی و فکری است؛ علی رغم آنکه چندسالی از امر رهبر انقلاب برای مطالبه گری و مواجهه تخصصی با مسائل کلان کشور می‌گذرد و با وجود آنکه مواجهه تخصصی و مطالبه‌گری در میان تشکل‌های دانشجویی انقلابی رشد خوبی داشته است، مواجهه تخصصی با مسائل کلان کشور در حوزه های علوم انسانی کمتر اتفاق افتاده و اغلب مطالبه‌گری‌ها در حوزه‌های عینی اجرایی و قانون گذاری در مسائل مرتبط با معیشت، اقتصاد، امنیت و... بوده است که رشته‌های علوم انسانی نظیر علوم اجتماعی، الهیات، فلسفه، ادبیات، روان شناسی و علوم تربیتی چندان خود را در این مسائل دخیل نمی¬دانسته¬اند. در حالیکه مواجهه تخصصی می‌تواند حول مهمترین مسئله انقلاب اسلامی که پایه همه تغییرات و تحولات پیشبرنده انقلاب است باشد یعنی اصلاح فکر و فرهنگ؛ و با ورود به این مسئله متعلقات فرهنگی نظامات را با توجه به دانش تخصصی خود اصلاح کند و یا از آسیب‌های احتمالی حفظ نماید. لذا اصلاح قوانین و مصوبات و ساختارها با هدف اصلاح فرهنگی جامعه از کلیدی‌ترین راهبرد‌های پیشبرد انقلاب اسلامی و منطبق با نظریه نظام انقلابی است که مواجهه تخصصی دانشجویان علوم انسانی را می‌طلبد. از طرفی امید عبور از مرحله دولت اسلامی با تربیت نیرو در بستر این جهاد فرهنگی عظیم، امکان پذیر است و این خود، ضرورت و اهمیت مطالبه‌گری تخصصی فرهنگی را می‌رساند.
همچنین مطالبه‌گری تخصصی زمینه ساز گفتگویی هم افزا میان ملت و حاکمیت است که به خودی خود نقشی بی نظیر در خنثی سازی جنگ رسانه¬ای_تبلیغاتی دشمنان انقلاب ایفا میکند و با تقویت نظام انتقاد و بازخوردهای دو طرفه ارتباط مردم و نظام را تقویت کرده و مانع از ایجاد شکاف میان دولت و مردم می‌شود. این امر جمهوریت نظام را با به عمل درآوردن نقش‌آفرینی تخصصی و تصمیم سازی کلان جوانانِ برآمده متن جامعه به نمایش می‌گذارد. به علاوه مطالبه‌گری تخصصی گفتمان عدالت خواهی را بسط داده از عرصه‌های بعضا سطحی، انحرافی و کوتاه مدت به سمت عدالت طلبی به معنای حقیقی آن یعنی فهم از شایستگی‌های هر پدیده و قرار دادن آن در وضعیت شایسته می‌رساند؛ عدالت خواهی‌ای که با فهم درست از مسائل کلان کشور آنان را عادلانه حل کند و به جای مرحم گذاشتن بر زخم¬های نو به نو، نظامات و ساختارهای آسیب زا را به اعتدال حقیقی بکشاند.
بسیج دانشجویی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران همواره به جهت انجام وظیفه در این جهاد علمی به دنبال نقش آفرینی تخصصی در حوزه‌های مربوط به رشته تحصیلی خود و نیز مواجهه تخصصی با مسائل آن حوزه‌ها بوده است. حوزه تخصصی خانواده و جمعیت دو حوزه بسیار مهم و اثرگذار در سرنوشت انقلاب اسلامی و ملت‌های مسلمان است. دشمنان اسلام و مسلمین نیز همواره با اقدامات برنامه ریزی شده این حوزه را مورد سوء قصد قرار داده و قصد نفوذ و اثرگذاری برای رسیدن به اهداف شوم را از این طریق پیگیری می‌کنند. دو مورد از مسائل این حوزه که جزو مسائل بسیار مهمِ روز انقلاب اسلامی ایران است و اثرات بلند مدت و غیر قابل جبرانی در حوزه‌های مختلف به همراه دارد، مسئله «کاهش جمعیت کشور» و نیز «افزایش سن ازدواج جوانان» است. این مسائل همواره جزئی از دغدغه‌های رهبر انقلاب و نیز دلسوزان این نظام بوده است به طوری که تقریبا هر ساله رهبر انقلاب صحبتی در این زمینه برای مردم و مسئولین انجام می‌دهند. برای نمونه مقام معظم رهبری در سخنرانی در اردیبهشت سال 92 فرمودند: «پیر شدن کشور، کم شدن نسل جوان در چندین سال بعد از چیزهایی است که اثرش بعدا ظاهر خواهد شد؛ وقتی هم اثرش ظاهر شد آن روز دیگر قابل علاج نیست اما امروز قابل علاج است.» و نیز در مرداد سال 93 فرمودند: «نگذاریم بالا رفتن سن ازدواج -که امروز متأسفانه بالا رفته؛ بخصوص در مورد دختران- ادامه پیدا بکند.»
پس از تشخیص اولویت این مسئله توسط اعضای بسیج دانشجویی لازم بود اقداماتی متناسب پیرامون این مسئله انجام گیرد اما حدود دی ماه سال 96 اعضای بسیج دانشجویی مطلع شدند طرحی به نام «افزایش حداقل سن ازدواج (اصلاح ماده 1041 قانون مدنی)» نوشته شده که با اجرایی شدن آن دقیقا آسیب‌هایی در حوزه افزایش سن ازدواج و کاهش جمعیت کشور ایجاد می‌شود. بنابراین لازم بود اقداماتی جهت سنجش عملی طرح و نیز اصلاح یا جلوگیری از تصویب آن انجام شود تا در قدم اول از ایجاد آسیب‌های بیشتر در این حوزه فرهنگی جلوگیری شود. طرح افزایش حداقل سن ازدواج مدت زیادی بود که توسط نمایندگان فراکسیون زنان مجلس و معاونت زنان ریاست جمهوری طرح ریزی و پیگیری می‌شد و هدف آن ارائه به مجلس شورای اسلامی برای تصویب و اجرا در کشور بوده است. طبق این طرح، حداقل سن ازدواج در کشور از 13 و 15 سال، برای دختران و پسران به 16 و 18 سال افزایش پیدا می‌کرد و ازدواج زیر این سنین ممنوع می‌شد.

*پیگیری های پیش از فعالیت:

مجموعه اقدامات در این حوزه با پژوهش و کسب اطلاعات پیرامون «مسئله ازدواج در سنین پایین در کشور» و نیز پیرامون «سنجش علمی و بررسی کارآمدی طرح» بدون هرگونه سوگیری و با قصد رسیدن به حقیقت آغاز شد. تمام پژوهش‌های انجام شده از افراد و گروه‌های مختلف بررسی شدند، با مراکز پژوهشی مختلفی ارتباط برقرار شد (اعم از مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، بنیاد ملی خانواده و مراکز علمی- فرهنگی دیگری که ذکر نام آنها فعلا و به جهت استمرار روند مطالبه به صلاح نمی باشد)، با متخصصینی در حوزه‌های علمی مربوط به طرح اعم از پزشکی، فقه، حقوق، روانشناسی، جامعه شناسی، جمعیت شناسی، مطالعات زنان و خانواده و... صحبت شد (افرادی مثل دکتر طاهره لباف و سهیلا شجاعی و کاشانی زاده و... در حوزه پزشکی زنان و زایمان، دکتر گلزاری و جان بزرگی و سالاری‌فر و افروز و فرشته موتابی و علی لاور و مریم صف‌آرا و... در حوزه روانشناسی، دکتر توران ولی مراد و سهیلا صادقی و شهلا اعزازی و سینا کلهر و شهلا باقری و... در حوزه جامعه شناسی، دکتر شهلا کاظمی‌پور و پدرام کاویان و نجمه محمدی در حوزه جمعیت شناسی، دکتر قاسم جعفری بجنوردی و صالح قاسمی و... در حوزه فقه و اصول، دکتر علی غلامی و علی کاظمی و... در حوزه حقوق)، با موافقین و مخالفین طرح صحبت شد و ادله و استدلال‌هایشان جمع گردید، نشست‌ها و برنامه‌های برگزار شده در رابطه با این مسئله رصد شد، آمار‌های مربوط به مسئله و قوانین ایران و جهان در این حوزه رصد و بررسی شد و...
نهایتا طبق نتایج پژوهش‌ها و نظرات تخصصی متخصصان –و نه به شکل دیکته شده و یا با غرض ورزی سیاسی و جناحی- نتیجه گیری شد تصویب این طرح نه تنها برخی آسیب‌های غیرگسترده اما مهم این حوزه را رفع نمی‌کند که اثرات سوء بلندمدت و غیر قابل جبرانی بر آینده جوانان کشور و نیز بر کاهش بازه و نرخ باروری با حذف درصد زیادی از ازدواج‌ها و به تبع تشدید بحران جمعیت کشور دارد و تصویب آن به صلاح نیست. (به طور کلی ظاهر طرح تفاوت بسیار زیادی با واقعیت آن و اهداف پشت پرده‌ای که از آن انتظار می‌‌رود، دارد و شروع کننده و ادامه دهنده جریان برنامه‌های منسجم غرب برای آسیب زدن به اسلام و ملت‌های مسلمان است که با توطئه و نفوذ خارجی و سهل انگاری داخلی قصد انجام دارد. توضیح این موارد، طولانی و مفصل است که مناسب ارائه در این گزارش نیست اما به طور کلی این نکته حائز اهمیت است که در تحلیل طرح‌ها و برنامه‌های کلان به ویژه با نگاه فرهنگی لازم است تیم متخصص حتما از جریان شناسی فکری و فرهنگی کشور، مبانی اندیشه اسلامی، مسائل کلان انقلاب نظیر پنج مرحله انقلاب و جایگاه فرهنگ و اهمیت موضوع مطالبه در بیانات رهبر انقلاب آشنایی کافی داشته باشند تا بتوانند از درون ظواهر پیچیده و عامه پسند به ماهیت حقیقی پدیده ها و آثار و نتایج آن به خوبی پی ببرند. چرا که بدون فهم عمیق مبانی اندیشه انقلاب، چه بسا خود بازیچه جریان‌های معاند شده و پازل دشمن را کامل کنند.)
اوایل مهر سال 97 طرح افزایش حداقل سن ازدواج رسما به مجلس شورای اسلامی ارائه شد و یک فوریت آن با رای بالا در صحن علنی مجلس به تصویب رسید. پس از این مقطع این ضرورت دیده شد که اقدامات متمرکزتر و عمومی‌تر در جامعه انجام گیرد تا جلوی تصویب طرح گرفته شود.

*جزئیات فعالیت:

پس از به دست آوردن اطلاعات کافی در این حوزه و حصول اطمینان از اینکه طرح نباید تصویب شود، لازم بود اقدامات عملیاتی و میدانی برای جلوگیری از تصویب و اجرایی شدن این طرح انجام گردد. تلاش بر این بود که از طرق مختلف و از زوایای متفاوت عدم تصویب این طرح پیگیری شود. اقدامات مختلف باید بر روی مخاطبین متفاوت متناسب با خودشان انجام شود؛ مخاطبین مختلف شامل گروه‌های زیر بودند: مسئولین (نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، فقهای شورای نگهبان)، نهاد‌های مرتبط (شورای عالی انقلاب فرهنگی، بنیاد ملی خانواده، حوزه‌های علمیه، تشکل‌های دانشجویی سراسر کشور، بسیج جامعه زنان و جامعه پزشکی و طلاب و...)، علماء و روحانیون (مراجع تقلید، ائمه جمعه سراسر کشور، روحانیون و خطباء مقبول و مشهور و...)، نخبگان و اساتید، دانشجویان، مردم و فضای عمومی جامعه، پژوهشکده ها و فعالین حوزه زنان و خانواده، خیریه‌ها و... که متناسب با هر کدام از گروه‌های مخاطبین اقدامات عملیاتی لازم تعریف و اجرا شد:
الف) هدف اصلی اقدامات گروه‌هایی از مخاطبین بودند که ارتباط مستقیمی با تصویب طرح داشتند یعنی مسئولین بالاخص نمایندگان مجلس که 150 تن از آنان به یک فوریت طرح رای مثبت داده بودند. چند مورد از اقداماتی که برای این گروه انجام شد عبارت بود از:
1. نوشتن نامه‌ای تحلیلی به نمایندگان مجلس پیرامون این طرح و رسانه‌ای کردن آن (ارسال رونوشت به دفتر مقام معظم رهبری، دفتر ریاست جمهوری، شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و سازمان بهزیستی) 2. ارتباط مستقیم و فرد به فرد با نمایندگان مجلس و اعضای مجمع تشخیص مصلحت و فقهای شورای نگهبان برای رساندن اطلاعات و آسیب‌های طرح به آنان 3. دعوت به مناظره نمایندگان مجلس و متخصصان موافق طرح برای بررسی ادله طرفین 4. موضع گیری و دادن بیانیه در اعتراض به گزارش مرکز تحقیقات اسلامی قم مجلس شورای اسلامی
ب) هدف دیگر اقدامات گروه هایی از مخاطبین بودند که هرچند ارتباط مستقیمی با تصویب طرح نداشتند اما میتوانستند به صورت غیر مستقیم مانع اجرا و تصویب طرح شوند و یا هزینه تصویب را برای مسئولین ذی ربط بیشتر میکردند. مانند مراجع تقلید، نهاد‌ های مرتبط، پژوهشکده‌ها و... چند مورد از اقداماتی که برای این گروه انجام شد عبارت بود از:
1. ارتباط با دفاتر مراجع عظام تقلید (مثل آیت الله صافی گلپایگانی، نوری همدانی، سبحانی، علوی گرگانی، مکارم شیرازی، جوادی آملی، وحید خراسانی، سیستانی، مظاهری و...) برای جویا شدن نظرات آنها و گرفتن متن مکتوب استفتاء و رسانه‌ای کردن استفتائات و رساندن مستقیم استفتائات به دست نمایندگان مجلس، اعضای مجمع تشخیص مصلحت و فقهای شورای نگهبان 2. ارتباط و جلسات با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اثرگذاری هر چه بیشتر آنان در این مسئله 3. ارتباط و مکاتبه با شورای سیاستگذاری ائمه جمعه سراسر کشور برای اعلام این مسئله در تریبون‌های نماز جمعه سراسر کشور
ج) گام نهایی و مهمترین و موثرترین اتفاق تکمیل روند گفتمان‌سازی در فضای عمومی جامعه و مقابله با تلاش فکری-رسانه‌ای تقریبا 4 ساله جریان موافق طرح بود که به صورت چراغ خاموش در فضای علمی دانشگاهی و همچنین فضای عمومی جامعه بستر سازی لازم را برای طرح خود ایجاد کرده بودند. این هدف با بخشی از اقدامات گروه دوم نظیر ائمه جمعه و برگزاری مناظره‌های با مسئولین انجام می‌شد اما راه حل اصلی ارتباط گرفتن با مردم به وسیله رسانه انقلابی و با روحیه‌ای جهادی است. این مرحله به جهت گستره بسیار سخت تر است اما اثرگذاری آن بلند مدت و نتیجه گیری آن حتمی است لکن همکاری‌ها و مشارکت‌های عمومی بیشتری را می‌طلبد. چند مورد از اقداماتی که برای این گروه‌های مورد این هدف انجام شد عبارت بود از:
1. شناسایی و ارتباط با متخصصین برای گرفتن نظراتشان و تولید محتوا 2. تولید و انتشار محتوا مثل عکس نوشته و کلیپ و مصاحبه تخصصی و جمع‌آوری و انتشار اخبار مهم این حوزه و... در فضای مجازی اعم از توییتر و تلگرام و بله و اینستاگرام و خبرگزاری‌ها (تاسیس پویش حق ازدواج) 3. ارتباط و جلسات با فعالین فضای مجازی برای اثرگذاری آنان در این مسئله 4. ارتباط با خطبا و روحانیون مشهور برای استفاده از تریبون و مخاطبینی که در اختیار دارند 5. ارتباط با تشکل‌های دانشجویی سراسر کشور و دغدغه‌مند کردن و فعال کردن آنان و روشنگری در ارتباط با طرح و اهداف زیرین آن (مثل بسیج‌ دانشجویی دانشگاه‌های علوم پزشکی، انجمن اسلامی دانشگاه الزهرا، انجمن اسلامی مستقل دانشگاه علامه، بسیج دانشجویی دانشگاه‌هایی مثل شهید بهشتی، علامه، تربیت مدرس، الزهرا، علم و صنعت، خواجه نصیر، فردوسی مشهد، اصفهان، شهید چمران اهواز، شاهد و...) 6. تشکیل تیم رسانه‌ای منسجم و قوی برای اثرگذاری هدفمند بر فضای ذهنی جامعه با توجه به سوء استفاده‌هایی که از این مسئله میشد در تخریب اسلام و نظام و جریان انقلابی 7. ورود و اثرگذاری در کنگره ملی خانواده و اعضای شرکت کننده آن که فعالین حوزه خانواده سراسر کشور بودند 8. برگزاری جلسات پرسش و پاسخ و مناظره با حضور متخصصین و مسئولین و یا فعالین این حوزه در فضای دانشگاه‌ها و... و رسانه‌ای کردن آنها 9. انتشار نشریه با این موضوع برای همراهی بیشتر دانشجویان
نکته: توصیه می‌شود به کتاب «از نیمه خرداد» مراجعه کرده و مراحل گفتمان سازی از منظر رهبر انقلاب مطالعه شود. این مراحل شامل واژه سازی، اقناع و اعتقاد نخبگان، مطالبه گری عمومی، نهادینه شدن می‌باشد و شرح مبسوط چگونگی و چرایی و مطالبه‌گری دانشجویی است که می‌تواند بهترین سند آموزشی روند مطالبه گری باشد. این نمونه مطالبات انجام شده تنها در ایده گرفتن و آشنایی با جرئیات کار می‌توانند کمک کننده باشند.

*نتایج و پیامد‌ها:

لازم به ذکر است که طرح اصلاح ماده 1041 قانون مدنی در رابطه با افزایش حداقل سن ازدواج دوم دی ماه 97 در جلسه کمسیون قضایی و حقوقی مجلس بررسی تخصصی شد و با اکثریت آراء رد گردید. اما با توجه به اینکه تلاش‌ها برای تصویب و اجرای طرح از طرق دیگر و نیز فشار‌های خارجی و داخلی هنوز هم به شدت ادامه دارد لازم است پیگیری‌ها و مخصوصا کارهای رسانه‌ای نیز ادامه یابد تا از به وجود آمدن آسیب‌های طرح و مسائل و سوء استفاده‌های پیرامون آن در ادامه جلوگیری شود. (نکته قابل توجه اینکه پژوهشگر اصلی این طرح در مرکز پژوهش‌های مجلس به دلیل انجام پژوهشی که در آن طرح به لحاظ علمی رد شده بود به دلیل فشار‌های مسئولین ذی ربط در این موضوع ممنوع الفعالیت شده است!)
همگام با انجام این اقدامات بسیج دانشجویی دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران، اقداماتی نیز در زمینه رفع برخی معضلات حقیقی که در این حوزه در کشور وجود دارد، انجام داد. با رصد فضای کشور و نیز طبق پژوهش‌ها به این نتیجه رسیده شد که معضلاتی هر چند غیرگسترده اما مهم نیز در زمینه ازدواج در سنین پایین در کشور وجود دارد. با توجه به اینکه در نظام اسلامی باید جلوی حتی کوچکترین ظلم‌ها گرفته شود، لازم است این معضلات حل و رفع شود. اعتقاد بسیج دانشجویی از ابتدا بر این بود که تصویب این طرح قادر به حل و رفع این معضلات نیست و آسیب‌هایی که این طرح به همراه دارد از مزایای آن بیشتر است و در واقع راه حل این مسئله فرهنگی تصویب چنین قوانینی نیست. بنابراین پژوهش‌هایی نیز توسط بسیج دانشجویی همراه با متخصصین برای جایگزینی این طرح و نیز تدوین راه‌حل‌های ایجابی مناسب برای رفع این مسائل آغاز شده است. امید است که بتوان با همکاری متخصصان طرحی جایگزین برای حل مسائل این حوزه تدوین شود.

*توضیحات فایل های ضمیمه:

- متن همه پژوهش‌ها، آمارها، نامه‌ها، استفتائات، مصاحبه با متخصصین، اخبار و... در کانال پویش حق ازدواج در پیامرسان تلگرام و بله با آدرس @Hagh_Ezdevaj منتشر شده است.
- فایل‌های زیر به متن گزارش پیوست شده است:
1) نامه تحلیلی با امضای 32 بسیج دانشجویی به نمایندگان مجلس2) نامه دعوت به مناظره نمایندگان فراکسیون زنان مجلس 3) متن مکتوب استفتائات از مراجع عظام تقلید4) نامه به شورای سیاستگذاری ائمه جمعه5) بیانیه در اعتراض به گزارش مرکز تحقیقات اسلامی مجلس 6) بیانیه قدردانی از کمسیون حقوقی مجلس برای رد طرح 7) تراکت تبیینی طرح و تبلیغ پویش 8) یکی از کلیپ‌های مصاحبه با متخصصین 9) متن منتشر شده در نشریه دانشگاه
- نکته پایانی اینکه این تجربه ثابت می‌کند که نقش آفرینی علمی تخصصی توسط جریان دانشجویی در مسائل واقعی کشور نیاز به نیروهای زیاد، متخصص و قوی و نیز بودجه‌های کلان ندارد کما اینکه تمام پیگیری‌های مربوط به این طرح در این مدت یک سال فقط با اقدامات دو نفر از دانشجویان کارشناسی و با هزینه‌ای حتی کمتر از 50 هزار تومان انجام شد.

شماره تماس نویسنده: 09128349270